ثمین

راهکارهای اجرایی کردن امر به معروف و نهی از منکر

مقدمه
امر به معروف و نهى از منکر، یک واجب مهم اسلامى است که متأسفانه‏ هم شناخت کافى در مورد آن وجود ندارد و هم بطور شایسته مورد توجه‏ قرار نگرفته است. حتى در جامعه اسلامى ما، با این که قرآن و احکام در درجه اول اهمیت قرار دارند، باز هم این اصل مهم مورد غفلت و کم‏مهرى‏ واقع شده و توجه کافى بدان نشده است.
این فریضه الهی محیط را برای تربیت افراد صحیح و لایق ، مساعد می کند و مادام که بشر به وجود افراد صالح محتاج است ، به امر به معروف و نهی از منکر هم محتاج است . همچنین زمینه های فساد را از میان می برد و کانون های فحشا و منکرات را ریشه کن می سازد . پس انسان تا در این جهان طبیعت زندگی می کند هیچ گاه از امر به معروف و نهی از منکر بی نیاز نیست .
اگر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ترک شود رفته رفته دامنه گناهان و معاصی توسعه پیدا کرده رشته زندگی اجتماعی بشر از هم گسیخته خواهد شد و مفاسد و معایب بزرگ تولید می گردد از طرفی استفاده از راهکارهای مناسب در امر به معروف و نهی از منکر یکی از مهم ترین مسایلی است که باید به آن پرداخته شود چرا که بدون آن اجرای این فریضه الهی امکان پذیر نخواهد بود و بلکه در مواردی ممکن است تأثیرات سویی نیز داشته باشد .
آشنایی با مراحل امر به معروف و نهی از منکر و تشخیص صحیح معروف و منکر و چگونگی اجرای آن و استفاده از ملایمت و عطوفت و امر و نهی منطقی و استدلالی و همچنین استفاده از روش های جدید و مؤثر از جمله مواردی است که سعی شده به آن پرداخته شود . .
شناخت موقعیت و شرایط مخاطب:
متاسفانه در بسیاری از موارد، وقتی با افرادی که به تلقی ما، اندیشه ای غیر از اعتقادات ما و رفتاری غیر از منش ما را پذیرفته اند، مواجه می شویم، دچار احساسات شده و گفتار و کردار آنها را ناشی عناد و لجاجت تصور کنیم. چه نیکوست که اندکی بیندیشیم و خود را به جای آنها قرار داده و فکر کنیم، زیرا اگر ما هم شرایط سنی، محیط خانوادگی، اجتماعی، تحصیلی و … آنها را داشتیم، آیا مثل آنها نمی اندیشیم؟ بنابراین، باید از شتاب در قضاوت و داوری درباره مردم بپرهیزیم و معیار سنجش افراد را محیط و طرز تفکر آنها قرار دهیم، آنگاه با رعایت مصلحت و روش مناسب و متناسب با موقعیت و سن او به درمان و اصلاح وی بپردازیم.
پیام رسان (آمر و ناهی) باید مخاطب خود را بشناسد، روحیات، گرایش ها، حساسیت های سنی، گروهی، شغلی و سیاسی او را با دقت مورد نظر قرار دهد.
آشنایی با شرایط جسمانی و روحانی نسل جوان و نیازهای غریزی آن ها و طلب های عاطفی و فطری این نسل ، هر یک از ما را در اندیشه ها و شیوه های برخورد با آنان ، به تفکر و تجدید نظر سوق می دهد تا در تمامی عرصه ها نگاهی نو و برخوردی متفاوت اما مؤثر اتخاذ کنیم .
انتخاب شیوه امر و نهی، کلمات، تعابیر، کیفیت محتوا و روش بیان باید براساس روانشناسی مخاطب باشد. ممکن است با یکی صحبت ابتدائی و اندک کافی باشد و با دیگری سخن استدلالی ضروری به نظر برسد. یکی را با زبان احساس باید سخن گفت و با دیگری بوسیله داستان و… صحبت کرد.
ناصح واقعی کسی است که با هر کس به اندازه ظرفیت اندیشه او صحبت کند، کسانی در امر به معروف و نهی از منکر موفقند که تمام شرایط زمانی و مکانی و روانی و اجتماعی را در نظر بگیرد تا کلامش بیشتر اثر کند.
آشنایی با مراحل امر به معروف و نهی از منکر
آشنایی با مراحل امر و نهی فرد را در هر چه بهتر انجام دادن این فریضه بسیار یاری می کند برای آشنایی با این مراحل به کلام امام علی (علیه السلام) بسنده می کنیم .
حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند : ای مؤمنان ! هر کس تجاوزی را بنگرد ، و شاهد دعوت به منکری باشد ، و در دل آن را انکار کند خود را از آلودگی سالم داشته است ، و هر کس با زبان آن را انکار کند پاداش داده خواهد شد ، و هر کس از اولی برتر است ، و آن کس که با شمشیر به انکار برخیزد تا کلام خدا بلند و گفتار ستمگران پَست گردد ، او راه رستگاری را یافته و نور یقین در دلش تابیده .[1]
و در جای دیگر می فرمایند : گروهی ، منکر را با دست و زبان و قلب انکار می کنند ، آنان تمامی خصلت های نیکو را در خود گرد آورده اند . گروهی دیگر ، منکر را با زبان و قلب انکار کرده ، اما دست به کاری نمی برند ، پس چنین کسی دو خصلت از خصلت های نیکو را گرفته و دیگری را تباه کرده است . و بعضی منکر را تنها با قلب انکار کرده و با دست و زبان خویش اقدامی ندارند . پس دو خصلت را که شریف تر است تباه ساخته که چنین کسی از آنان ، مرده ای میان زندگان است .
و تمام کارهای نیکو و جهاد در راه خدا ، برابر امر به معروف و نهی از منکر ، چونان قطره ای بر دریای مواج و پهناور است ، و همانا امر به معروف و نهی از منکر ، نه اجلی را نزدیک می کنند و نه مقدار روزی می کاهند ، و از همه ی اینها برتر ، سخن حق در پیش روی حاکمی ستمکار است .[2]

تشخیص معروف و منکر
اجرای امر به معروف و نهی از منکر در صورتی امکان پذیر است که خود شخص تشخیص این را داشته باشد که آن چه او (مخاطب امر و نهی) می خواهد ترک کند معروف و آن چه می خواهد انجام دهد منکر است . بنابراین اجرای این فریضه برای کسی که جاهل به معروف و منکر است واجب نیست .
معروف در لغت به معنای شناخته شده (از ماده عرف) و منکر به معنای ناشناس (از ماده انکار) است و به این ترتیب کارهای نیک ، اموری شناخته شده و کارهای زشت و ناپسند ، اموری ناشناس معرفی شده اند چه این که فطرت پاک انسانی با دسته اول آشنا و با دوم نا آشنا است .
امام صادق (علیه السلام) : امر به معروف و نهی از منکر ، بر کسی واجب است که بتواند معروف را از منکر تمیز دهد و بر آن ها آگاهی داشته باشد نه کسی که احدی به حرفش گوش نمی دهد و خودش هم راه و روش صحیح را نمی داند و گفتارش بر مبنای صحیح نیست و چه بسا مردم را از حق به باطل می کشاند …
و باز از امام (علیه السلام) پرسیدند : چه میفرمایید در مورد سخن رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بهترین و بالاترین جهاد این است که امیری ستمکار را به عدل و داد بخوانی ؟ فرمود : آری هنگامی است که گوینده از معروف و عدل شناخت درست داشته باشد تا از وی بپذیرند و گرنه نخواهند پذیرفت .
و در مورد دیگری امام (علیه السلام) می فرماید : کسی باید امر به معروف و نهی از منکر بنماید که دارای سه خصلت باشد :
*به آنچه که امر می کند ، عالم بوده آگاهی کامل از آن داشته باشد .
* خود مرتکب عملی نشود که مردم را از آن باز می دارد .
*در آنچه که امر یا نهی می کند عدالت را رعایت نماید و در این کار ، رفق و مدارا را از نظر دور ندارد .
در امر به معروف و نهی از منکر چون هدف ، اصلاح است موضوع درک صحیح و احاطه داشتن به مسایل اجتماعی از اهمیت بسیار زیادی بر خوردار است .
در صورت عدم تشخیص صحیح معروف و منکر ممکن است انسان به اشتباه افتد . چنانکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند : چگونه خواهید بود آن گاه که زنانتان فاسد و جوانانتان فاسق شوند و امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید ؟ گفتند : یا رسول الله چنین روزی خواهد آمد ؟ فرمود : آری و بدتر هم ، وقتی که به کارهای ناپسند امر کنید و از کارهای نیک جلوگیرید چه خواهید کرد؟
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) : چه حالی خواهید داشت آن گاه که زنانتان فاسد شوند و جوانتان نابکار شوند و شما امر به معروف و نهی از منکر نکنید ؟ چه حالی خواهید داشت آن گاه که به زشتکاری فرمان رانید و از خوبیها باز دارید ؟… چه حالی خواهید داشت آن گاه که خوب را زشت شمرید و زشت را نیکو ؟
امام علی (علیه السلام) : به خدا شکایت می برم از گروهی که نادان زندگی می کنند و گمراه می میرند …. و در نزد آن ها چیزی زشت تر از نیکی و خوب تر از زشتی نیست !
امام علی علیه السلام : پس از من روزگاری بر شما فرا خواهد رسید که در آن زمان چیزی پنهان تر از حق و چیزی آشکارتر از باطل نیست …. و در شهرها چیزی ناپسند تر از کار نیک و پسندیده تر از کار زشت وجود ندارد .
امام صادق علیه السلام : وای بر کسی که به زشتکاری فرمان می دهد و از خوبی ها باز می دارد .
امام صادق علیه السلام : مردی از خثعم خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد : ای رسول خدا به من بفرمایید کدام کارها نزد خداوند عز و جل منفورتر است ؟ حضرت فرمود : شرک ورزیدن به خدا . عرض کرد : سپس چه کاری ؟ فرمود : بریدن پیوند خویشاوندی . عرض کرد : بعد چه کاری ؟ فرمود فرمان دادن به زشتکاری ها و بازداشتن از خوبی ها .[3]
بارها دیده شده که افراد با امر به معروف و نهی از منکر بیشتر به تخریب پرداخته اند تا اصلاح و با طرف مقابل به گونه برخورد کرده اند که او را نسبت به اسلام بدبین ساخته اند .

ابتدا کردن از نزدیکان
بدون تردید محیطی که انسان در آن زندگی کرده در صفات و اخلاق و شخصیت او بسیار مؤثر است . سطح فکر و احساسات هر کس بیشتر متناسب با محیطی است که در آن بزرگ شده و پرورش یافته است . آن کسی که در محیط ایمان و خداپرستی و پارسایی تربیت شده و هر چه دیده مردان متقی دیده با شخصی که در یک محیط آلوده و فاسد ، پرورش یافته حتما مثل هم نیستند .
یکی از مهم ترین و بزرگ ترین محیط ها ، بلکه اولین محیطی که بشر در این دنیا آن را می بیند و آن را به منزله ی مدرسه ی ابتدایی باید شمرد “خانه” است که مقدمه سعادت و زمینه نیک بختی و ترقی ، بیشتر از آن جا آغاز می شود .
بنابراین انسان باید رفتار خود را طوری قرار دهد که برای سایر افراد خانواده سرمشق نیکوکاری و حسن عمل باشند . و از طرفی از گذاردن وسایل معاصی در دسترس افراد خانوداه خودداری کنند ، زیرا با فراهم بودن وسیله ، نگهداری از فساد و رفتار ناروا دشوار می شود . مطمئنا در خانه ای که از ماهواره و بساط قمار و سفره شراب استفاده می شود وسایل انحراف بسیار فراهم است و از آن طرف در جایی که تلاوت قرآن و تشکیل مجالس روضه و اجرای موازین الهی وجود دارد زمینه سعادت بسیار فراهم است .
اگر انسان از بستگان خود رفتار زشت و گناهی دیدند آن ها را نهی از منکر کنند و اعمال و اخلاق آنان را تحت نظر مستقیم خود بگیرند تا هم وظطفه شرعی و اخلاقی خویش را انجام داده و هم نیکبختی آنان را تامین نمایند .
خداوند متعال می فرماید:
” یَاایُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا انفُسَکُم وَ اهلیکُم نَاراً وَ قُودُهَا النّاس وَ الحِجَارَه عَلَیهَا مَلائِکَه غِلاظٌ شَدادٌ لَا یَعصون الله امرَهُم وَ یَفعَلُونَ مَا یُومَرونَ “
ای کسانی که ایمان آمرده اید نگاه بدارید به خودتان و کسان و فامیل خود را زا آتشی که هیزم ان مردم و سنگ است و فرشتگان غلاط و شداد که خدا را در فرمانی که به آنها مخالفت نمی کنند و به فرمان او رفتار می نمایند بر ان گماشته شده است.
امر و نهی استدلالی و منطقی
در بسیاری اوقات صرف امر و نهی کارساز نیست و باید در ضمن آن فایده و ضرر آن را نیز توضیح داد تا طرف مقابل انگیزه اطاعت و پذیرفتن پیدا کند . وقتی واجبی را ترک کرده ، باید آثار و برکات انجام آن را متذکر شد . وقتی می خواهد حرامی را مرتکب شود ، باید عواقب سوء آن را یاد آوری کرد .
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در راه تبلیغ دین هرگز از مردم نخواست تا کورکورانه از او تقلید کنند یا تحت اصرار و اجبار تسلیم او گردند ، بلکه هر کس را در انتخاب راه آزاد می گذاشت ، که لازمه تکلیف ، آزادی و اختیار است و ایمان اجباری منافی تکلیف می باشد.
آگاهی دادن نسبت به عواقب سوء ترک امر به معروف و نهی از منکر
آگاه کردن مردم به آثار سوء ترک این فریضه مهم می تواند تا حد زیادی مردم را نسبت به این فریضه راغب کند .
محمد بن عرفه از امام رضا (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه . آله) فرمود : هرگاه امت من امر به معروف و نهی از منکر را ترک کند ، بایستی آماده عذاب خداوند متعال باشد .[4]
پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود : ای مردم پیش از مردن توبه کنید و به سوی خدا بازگشت نمایید چنان بازگشتی که دیگر عود به گناه نکنید . به اعمال صالحه پیش از آن که مشغول شوید و اصلاح کنید بین خود و خدا راتا سعادتمند شوید و در راه خدا صدقه بسیار دهید تا روزی داده شوید . امر به معروف کنید تا محفوظ بمانید و نهی از منکر کنید تا یاری شوید .[5]
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند : بد هستند آن جماعتی که امر به معروف و نهی از منکر نمی کنند و بد می باشند آن گروهی که آمرین به معروف و ناهین از منکر را از خود دور می کنند و بد هستند آن جماعتی که برای خدا عدالت نمی کنند و بد می باشند آنهایی که عدالت کنندگان را می کشند .[6]
پس از من چون زنا زیاد شود مرگ ناکهانی فراوان گردد و چون کم فروشی کنند خداوند به قحطی و کمبود دچارشان کند و چون زکات نپردازند زمین برکاتش (یعنی زراعت ، میوه و معدن) را از آن ها دریغ کند و چون در قضاوت بی عدالتی کنند بر تجاوز و ستم همدستی نمایند و چون پیمان ها بشکنند خدا دشمن را بر آنها مسلط گرداند و چون از خویشاوندان ببرند اموال به دست اشرار افتد و چون امر به معروف و نهی از منکر نکنند و از نیکان خاندان من پروی ننمایند ، خداوند بدترین افرادشان را بر آنان بگارد و چندان که دعا کنند اثری از اجابت نبینند .[7]
امر به معروف ونهی از منکر برای (هدایت) مؤمنی است که بپذیرد ، یا (ارشاد) جاهلی که یاد گیرد ، نه جلادی که تازیانه و تیغ به دست دارد .(که برای جلوگیری او امر و نهی کافی نیست) .[8]
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: نباید کسی اقدام به امر به معروف و نهی از منکر کند مگر این که در او سه خصلت باشد : رفیق و یاوری برای انجام امر به معروف و نهی از منکر داشته باشد ، نسبت به آن چه امر به معروف و نهی از منکر می کند عدالت را رفتار نماید و نسبت به امر به معروف و نهی از منکر ( و موارد و مصادیق و شرایط آن ) علم و آگاهی لازم را داشته باشد .[9]
باید مؤمن را امر به معروف و نهی از منکر نمود تا پند بگیرد یا جاهل را تا متوجه شود اما کسی که شلاق به دست دارد و نیز در اختیار نباید او را امر به معروف و نهی از منکر نمود. (منظور این است که او واکنش عکس انجام می دهد)[10]
آگاهی دادن نسبت به آثار مثبت امر به معروف و نهی از منکر
” عَن الصَّادق عَن آبائِهِ عَلَیهِمُ السَّلام قالَ : قالَ رسولُ الله صلی الله علیه و آله : کُلُّ مَعروفٍ صَدَقَه وَ الدّالُ عَلَی الخَیرِ کَفاعِلِه و اللهُ یُحِبُّ اغاثَه اللَه فانِ ."[11]
امام صادق (علیه السلام) از پدرانش علیهمم السلام نقل می کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود : هر معروفی صدقه است و کسی که راهنمایی به کار خوب بکند ، مانند آن است که آن کار خوب را انجام داده و خداوند دوست دارد فریاد رسی از درماندگان را .
ملایمت در رفتار و گفتار
در انجام این فریضه الهی و دعوت به سوی حق و مبارزه با فساد باید دلسوزی و حسن نیت و پاکی هدف را فراموش نکرد و جز در موارد ضرورت از راههای مسالمت آمیز وارد شد ، نباید انجام این وظبفه را مساوی با خشونت گرفت .
ولی متاسفانه بعضی افراد به هنگام انجام این وظیفه در غیر مورد ضرورت ، از راه خشونت آمیز وارد می شوند و. گاهی متوسل بع الفاظ زشت و زننده می گردند . لذا می بینیم این نوع امر به معروفها نه تنها اثر خوبی از خود نمی گذارد که گاهی نتیجه معکوس هم می دهد ، در حالی که روش پیامبر (صلی الله علیه و آله) و سیره ائمه هدی (علیهم السلام) نشان می دهد آن ها به هنگام اجرای این دو وظیفه آن ها را با نهایت لطف و محبت می آمیختند و به همین دلیل سر سخت ترین افراد به زودی در برابر آن ها تسلیم می شدند .
در تفسیر المنار در ذیل آیه 104 سوره آل عمران می خوانیم : جوانی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده عرض کرد : ای پیامبر خدا آیا به من اجازه می دهی زنا کنم ؟!
با گفتن این سخن فریاد مردم بلند شد و از گوشه و کنار به او اعتراض کردند . ولی پیامبر با خونسردی و ملایمت فرمود : نزدیک بیا ! جوان نزدیک آمد و در برابر پیامبر نشست . حضرت با محبت از او پرسید : آیا دوست داری با مادر تو چنین کنند ؟ گفت نه ، فدایت شوم ! فرمود همین طور مردم راضی نیستند با مادرانشان چنین شود . آیا دوست داری با دختر تو چنین کنند ؟ گفت : نه فدایت شوم . فرمود : همین طور مردم درباره دخترانشان راضی نیستند . بگو ببینم آیا برای خواهرت می پسندی ؟! جوان مجددا انکار کرد (و از سوال خود به کلی پشیمان شد).
پیامبر سپس دست بر سینه او گذاشت و در حق او دعا کرده ، عرض نمود : “خدایا قلب او را پاک گردان و گناه او را ببخش و دامان او را از آلودگی به بی عفتی نگاه دار “
از آن به بعد منفورترین کار در نزد این جوان زنا بود . این بود نتیجه ملایمت و محبت در نهی از منکر.[12]
هماهنگی در گفتار و کردار
اجتناب از منکر و باز داشتن دیگران از آن دو وظیفه اسلامی شمرده می شود ولی بدون تردید در قدم نخست باید به اصلاح خود پرداخت . چرا که اگر آمر به معروف و یا ناهی از منکر خود معروف را ترک کند یا منکر را انجام دهد قطعا حرف او در مورد دیگران مؤثر نخواهد بود .
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند : ” مَن کانَ آمِراً بِمَعروفٍ فَلیَکُن أمرُهُ ذلک بِمعروفٍ “
کسی که دستور دهنده به کار نیک باشد پس باید عملش نیز به نیکی باشد . [13]( یعنی به هز چیزی دستور می دهد باید عمل کند سپس دستورش را بدهد).

ادب و احترام در امر به معروف
خداوند متعال در قرآن کریم در توصیف حضرت ابراهیم (سلام الله علیها) می فرمایند:
در این کتاب ابراهیم را یاد کن که او بسیار راست گو و پیامبر خدا بود هنگامی که به پدرش گفت ای پدر چرا چیزی را می پرستی که نه می شنود و نه می بیند و نه هیچ مشکلی را از تو حل میکند ؟ ای پدر دانشی بر من آمده که برای تو نیامده است بنابراین از من پیروی کن تا تو را به را راست هدایت کنم …
با توجه به این آیات می توان این گونه نتیجه گرفت که :
حضرت ابراهیم در این سخنان با یا ابت و ذکر آن در فواصل کوتاه نهایت خضوع و فروتنی خود را بیان می دارد و از طرفی استفاده از جملات سؤالی به جای جملات امری نیز به نوعی ادب و احترام ایشان را می رساند . از طرف دیگر به بیان علت امر به معروف نیز می پردازد .

خلوص در امر به معروف و نهی از منکر
اخلاص روح هر کار نیک و خیری است و هر چه اخلاص در یک عمل بیشتر باشد درجه عمل بلندتر خواهد بود . و چون هدف از امر به معروف و نهی از منکر اصلاح و هدایت است ، باید افرادی هم که به این مهم می پردازند همواره این جهت را فراموش نکرده ، برای تحصیل رضای خدا بگویند و بنویسند و برای خدا دعوت کنند و از روی عشق و علاقه افرادی را که آلوده به معاصی شده ان را راهنمایی نمایند .
امر به معروف و نهی از منکر در اسلام از نظر اجرایی دارای شرایطی است . یکی از شرایط آن داشتن حسن نیت و اخلاص است .
عدم تجسس در زندگی مردم
امر به معروف فقط در شرایطی می تواند به این مهم بپردازد که منکر علنی صورت گیرد و شخص حق ندارد با تجسس در امور دیگران منکرات را شناسایی کرده و نهی از منکر نماید . چون این مربوط به مسایل و زندگی خصوصی مردم است که تجسس و پرداختن به آن ها ممکن است آثار سویی را برای فرد داشته باشد .
می گویند در زمان ریاست مرحوم آقا نجفی اصفهانی یک روز عده ای که نام طلبه روی خود گذاشته بودند ولی طلبه واقعی نبودند (طلبا واقعی همیشه از این گونه اعمال و ماجراها خود را دور نگه می دارند) در حالی که نفس می زدند و یک دایره شکسته و یک دمبک شکسته در دست داشتند آمدند به منزل مرحوم آقا نجفی . ایشان پرسیدند : چه خبر است ؟ از کجا می آیید ؟ اینها چیست در دست شما ؟ گفتند : در مدرسه بودیم که به ما اطلاع دادند در چندین خانه آن طرف مدرسه مجلس عروسی است و در آن جا دایره و دمبک می زنند . از پشت بام مدرسه از روی بام های خانه ها از این پشت بام به آن پشت بام رفتیم تا به آن خانه رسیدیم . داخل آن خانه شدیم و مردم را زدیم و دایره و دمبک آن ها را شکستیم . یکی از آن ها جلو آمد و گفت : من خودم رفتم جلو سیلی محکمی به گوش عروس زدم . مرحوم آقا نجفی گفت حقیقتا نهی از مکنر هم همین است که شما کردید ! چندین منکر به نام نهی از منکر مرتکب شدید : اولا مجلس عروسی بوده ، ثانیا شما حق تجسس نداشته اید ، ثالثا شما چه حق داشته اید از پشت بام مردم بالا بروید ؟ رابعا کی به شما اجازه داده که بروید و زد و خورد کنید ؟[14]

انتقال پیام های دینی با روشهای متعدد و جدید
باید به این امر توجه داشت که اجرای امر به معروف و نهی از منکر فقط شامل روحانیون و طلاب نیست .. بلکه با در نظر گرفتن شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی به فراخور حال باید از زمینه های ارتباطی برای انتقال پیام های دینی با روش های متعدد بهره گرفت .
به عنوان مثال در زمان کنونی که وسایل ارتباط جمعی بسیار فراوان است می توان از روش هایی چون پیامک یا بلوتوث و ساختن کلیپ های آموزنده امر به معروف و نهی از منکر کرد بدیهی است که استفاده از روش های بسیار قدیمی در حال حاضر چندان مؤثر نخواهد بود .
مطمئناً در شرایطی که ما در آن هستیم مبارزه با تولید کنندگان وسایل فحشا و منکر و عوامل جرم بهتر است و نسبت به مبارزه با افرادی که از این ابزار استفاده می کنند دارای اهمیت بیشتری است . به عنوان مثال باید به جای برخورد با معتاد توجه ویژه ای به مبارزه با تولیدکنندگان و تزیع کنندگان مواد مخدر داشته باشیم .

نتیجه گیری
انسان مخلوقی تک بعدی نیست تا تنها به یک چیز و یک جا و یک نقطه متوجه باشد ، زیرا وجودش مرکب از غرایزی است که هر کدام او را به سویی می خوانند . ایمان به خدا مهم ترین وسیله ای است که می تواند جلوی این غرایز بایستد و او را از افراط و تفریط نجات دهد و هیچ وسیله ی دیگری نمی تواند در این مورد جای ایمان را بگیرد .
برای امر به معروف و نهی از منکر راهکارهای مختلفی وجود دارد که برخی از این راهکارها مربوط به خود شخص آمر یا ناهی است از جمله شناخت صحیح از معروف و منکر و مراحل اجرای آن و داشتن خلوص در نیت و … که خود شخص باید نسبت به این موارد علم و آگاهی پیدا کرده و برای تاثیرگذار بودن سخن خود از آن ها استفاده نماید .
و از طرفی آشنایی و استفاده از روش های جدید برای امر به معروف و نهی از منکر در عصر حاضر بسیار ضروری به نظر می رسد . چرا که ما در عصری زندگی می کنیم که گفتار به تنهایی نمی تواند مؤثر واقع شود .

منابع و مآخذ
جنتی ، احمد ، تحف العقول ، انتشارات موسسه امیرکبیر ، تهران
خسروی ، موسی ، مواعظ امامان علیهم السلام (ترجمه ج17 بحار) ، انتشارات اسلامیه ، ج1 ، چاپ تهران ، 1364
سید رضی ، نهج البلاغه ، ترجمه محمد دشتی ، انتشارات الهادی ، چاپ 27 ، بهار 1384
صافی گلپایگانی ، آیـه الله العظمی لطف الله ، انتشارات دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی ، قم ، زمستان 1390
صادقی اردستانی ، احمد ، نوادر راوندی ، انتشارات بنیاد کوشانپور
طباطبایی ، سید عباس ، ارشاد القلوب ، ترجمه طباطبایی ، ج 1 ، انتشارات جامعه مدرسین
عطاردی ، عزیز الله ، ایمان و کفر (ترجمه الایمان و الکفر بحارالانوار ) انتشارات عطارد ، ج1
فصیحی ، حاج شیخ علی ، نمونه معراف اسلام ، ج 18 ، انتشارات خاطره مشهد ، چاپ اول ، بهار 87
لقمانی ، احمد ، موضوعات و شیوه های گفتگو با نسل جوان ، انتشارات بهشت بینش ، ، قم 1385
میرزایی ، علی اکبر ، نهج الفصاحه ، انتشارات چاف ، چاپ ششم ، 1386
محمدی ری شهری ، محمد ، میزان الحکمة ، انتشارات دارالحدیث
مطهری ، مرتضی ، ده گفتار ، انتشارات صدرا ، چاپ بیستم ، خرداد 1383
مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، تهران دارالکتب الاسلامیه
مجاهدی ، محمد علی ، پاداش نیکی ها و کیفر گناهان ، انتشارات سرور قم ، چاپ اول ، 1381
ناصری ، محمد ، اسلام چه می گوید ، انتشارات مجمع ذخایر اسلامی ، قم ، زمستان 1386
پی نوشت:
[1] نهج البلاغه ، حکمت 373
[2] همان ، حکمت 374
[3] محمد محمدی ری شهری ، میزان الحکمة ، انتشارات دارالحدیث ، ص 257
[4] محمد علی مجاهدی ، پاداش نیکی ها و کیفر گناهان ، انتشارات سرور قم ، ص649
[5] سید عباس طباطبایی ، ارشاد القلوب ، انتشارات جامعه مدرسین ، ج1 ، ص180
[6] عزیز الله عطاردی ، ایمان و کفر (ترجمه الایمان و الکفر بحارالانوار ) انتشارات عطارد ، ج1 ، ص 614
[7] احمد جنتی ، تحف العقول ، انتشارات موسسه امیرکبیر ، تهران ، ص 85
[8] تحف العقول ، همان ص 575
[9] احمد صادقی اردستانی ، نوادر راوندی ، انتشارات بنیاد کوشانپور ، ص 214
[10] مواعظ امامان علیهم السلام (ترجمه ج17 بحار) ، انتشارات اسلامیه ، ج1 ، ص214
[11] شیخ علی فصیحی ، نمونه معارف اسلام ، انتشارات خاطره مشهد ، ص 8
[12] ناصر مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه ، تهران دارالکتب الاسلامیه ، ص 61
[13] علی اکبر میرزایی ، نهج الفصاحه ، انتشارات چاف ، حدیث 408
[14] . مرتضی مطهری ، ده گفتار ، انتشارات صدرا ، ص